در حرفه دندانپزشکی همانند سایر مشاغل یک سری عوامل زیان آور در محیط کار وجود دارد که در صورت عدم
رعایت موازین بهداشت شغلی ، سلامتی شاغلین در این حرفه را به خطر می اندازند.
مطالعات انجام شده در حرفه دندانپزشکی نشان می دهد دندانپزشکان بیش از سایر شاغلین حرفه پزشکی در معرض ابتلا به مشکلات اسکلتی و عضلانی قرار دارند.
ارگونومی علم مهندسی فاکتورهای انسانی است که هدفش تطبیق دادن شغل با شاغل است و بالطبع راهکارهایی که بر این اصول مبتنی هستند، مداخلات ارگونومیک نامیده میشوند.
علم ارگونومی در حال حاضر پیشگیری از آسیب های اسکلتی، عضلانی شاغلین در صنایع و مشاغل پیچیده است.
مقدمه:
مطالعات انجام شده در حرفه دندانپزشکی نشان می دهد دندانپزشکان بیش از سایر شاغلین حرفه پزشکی در معرض ابتلا به مشکلات اسکلتی و عضلانی قرار دارند.
اصول اولیه ای که دندانپزشک باید رعایت کند:
این اصول شامل:
ارزیابی وضعیت بدن، وضعیت نشستن دندانپزشک و سرانجام ارزیابی وسایل و تجهیزات دندانپزشکی می باشد.
منطقی ترین دیدگاه برای طراحی وسایل و تجهیزات دندانپزشکی با استفاده از اصول ارگونومیکی ، بررسی شرایط و وضعیت بدن دندانپزشک است و سپس باید نوع فعالیت های انجام شده بر روی بیمار را نیز در نظر گرفت.
به طور مثال تغییر وضعیت صندلی دندانپزشک به صورتی که در آن خود دندانپزشک وبیمار احساس ر احتی کند و در نتیجه تشخیص و قضاوت های بالینی مناسبی اتخاذ شود ، موجب ارتقاء عملکرد دندانپزشک خواهد شد.
عوامل آسیب رسان ارگونومیک برای دندانپزشکان:
انجام کارهای تکراری ،وضعیت ایستا و نامناسب، انجام کار بیش از توان فیزیکی، وجود استرس شغلی
عوارض وپیامد های دندانپزشکی:
اکثر صاحب نظران منشاء عوارض و پیامدهای ناشی از حرفه دندانپزشکی را به دو دسته کلی تقسیم می کنند :
اول مکانیک و وضعیت غلط قرار گرفتن بدن در هنگام کار و دوم عدم تحرک کافی در دندانپزشکان.
نتایج انتشار یافته نشان می دهد اختلالات اسکلتی و عضلانی 29.5% بیماری های قلبی و عروقی و بیماری های سیستم عصبی مرکزی ، تومورها و علا یم عصبی به ترتیب هر یک به میزان 21.1 ، 6.1 ،7.6 و 16.5 درصد در از کار افتادگی و بازنشستگی زودرس دندانپزشکان مؤثرند.
مطالعات انجام شده بر روی مشکلات اسکلتی و عضلانی دندانپزشکان:
از آنجا که دندانپزشکان در معرض مشکلات اسکلتی و عضلانی قرار دارند ، شناخت عوامل خطر ارگونومیکی مرتبط در محیط کار آنها بسیار حایز اهمیت است .
در مطالعه ای که توسط Sunell و Rucker در سال 2002 بر روی تعداد 421 دندانپزشک کانادایی در زمینه بروز درد در اعضای مختلف بدن انجام شد نتایج بدست آمده مشخص کرد که چرخش بالا تنه، بالا بردن یک شانه و در نتیجه خارج شدن شانه ها از محور افقی ، بلند کردن آرنج و دور کردن آن از تنه در حین کار، فاصله زاویه تابش نور از محور دید دندانپزشک در هنگام کار بر روی فک بالا درحالیکه دست ها نزدیک به صورت باشند و افزایش مدت زمان کارکردن در وضعیت ساعت های3.30الی5 و 7 الی 8.30 از جمله عواملی است که می تواند در ایجاد مشکلات اسکلتی و عضلانی در میان دندانپزشکان نقش مؤثری داشته باشد . در نتیجه معلوم شد کاربرد صحیح وسایل دندانپزشکی و قراردادن آنها در محل مناسب و حفظ موقعیت مناسب قرار گرفتن بدن در حین کار، با کاهش علائم اسکلتی و عضلانی مرتبط است.
عوارض اسکلتی و عضلانی شایع در دندانپزشکان در حین کار:
} دردهای ماهیچ های:
احساس درد و ناراحتی و کوفتگی درعضلات گردن، شانه و بازو و کاهش محدوده حرکتی.
}اسپوندیلوزیس (pondylosis) گردنی:
کرختی و سفتی یا دردهای مداوم و مزمن در ناحیه گردن و شانه همراه با سوزش وخارش ، آرتروز و ورم مفاصل.
} سندروم خروجی قفسه سینه (Thoracic outlet syndrome) :
درد ناحیه شانه و بازو و دست، کرختی و خارش انگشتان.
} پارگی و ورم ماهی چه های سردست :
درد و سفتی در ناحیه شانه یا تورم و پارگی بافت نرم عضله شانه و ضعف در عضله چرخان سردست.
} بیماری دکو ئروین Dequervain Disease)) :
احساس درد در شست یا محدوده مچ زمانی که شیئی را در دست می گیرند.
حا لت قرار گیری دندانپزشک:
محل کار باید به گونه ای طراحی شود که دندانپزشک بتواند وضعیت بدنی خود را به طور مناسب تغییر دهد . حتی در بعضی مواقع موقعیت نامناسب قرارگیری وسایل و تجهیزات نیز موجب می شود تا دندانپزشک در وضعیت نامناسب بدنی قرار گیرد . بیشترین مشکل دندانپزشکان زمانی است که این دو مورد هم زمان و توأم با هم دیده می شوند. موقعیت قرارگیری نامناسب، ثابت و منحرف شده بدن روی عضلات، لیگامان ها، تاندون ها، ستون فقرات و مفاصل فشار زیادی وارد می کند. التهاب تاندون عضلات ، درد گردن و شانه با موقعیت قرارگیری نامناسب بدن هنگام کار مرتبط است .
یک عامل اساسی در سلامت فیزیکی دندانپزشکان انجام کار درحالت نشسته است .
نشستن دارای فواید بسیاری است ، زیرا با نشستن میزان فشار کار وارده به عضلات کاهش می یابد و گردش خون بهتر می شود . مطالعات نشان می دهد 54.29 % از دندانپزشکان در اثر بیماری های قلبی عروقی فوت می کنند و بسیاری از آنان نیز به علت واریس وریدی و سایر اختلالات عروقی دست از کار می کشند.
نشستن به حالت سنتی Traditional Sitting:
} ارتفاع صندلی طوری تنظیم شود که ناحیه ران های دندانپزشک موازی سطح اتاق باشد.
} از تمامی قسمت نشیمن صندلی استفاده شود.
}سر بیمار به نحوی قرار گیرد که ناحیه کاری متناسب با محدوده آرنج های دندانپزشک باشد و بازوهای او به طرفین تنه چسبیده وساعدها موازی سطح اتاق باشند.
} دندانپزشک باید به نحوی روی صندلی بنشیند که به یک طرف خم نشود.
} ناحیه پشتی و گردن دندانپزشک به طور مستقیم و عمودی قرار گیرد و چشمان او اندکی رو به پایین باشد.
} فاصله حدود 16-14 اینچ بین چشمان دندانپزشک و حفره دهان بیمار رعایت شود.
} دندانپزشک به طور کامل به پشتی صندلی تکیه دهد و صندلی دارای پنج پایه باشد.
} بیمار در موقعیت دراز کش قرار بگیرد.
حالت نشسته ایستاده : (Traditional Sitting )
که در آن دندانپزشک بر روی بیماران به ویژه آنهایی که دچار بحران شده یعنی نمی توانند به طور کامل بر روی صندلی بخوابند یا دچار استرس هستند، به حالت نیم خیز در آمده و در حالیکه دو پا بر روی زمین قرار می گیرد، ران ها به حالت انحنا در می آیند. این حالت به ویژه برای بیمارانی مفید است که نمی توانند به هر دلیل به طور کامل به پشت بخوابند یا دچار استرس و نگرانی هستند.
ارگونومی در صندلی ویونیت دندانپزشکی:
صندلی دندانپزشکی:
از نظر ارگونومی، صندلی دندانپزشکان باید با توجه به حرکت آنها جهت تنظیم و دسترسی و دید بهتر به وسایل و تجهیزات و تطابق با حرکت بیمار انتخاب شود . این صندلی باید دارای 5 چرخ باشد تا از افتادن به عقب جلوگیری کند و همچنین نباید به اندازه صندلی های اداری دارای پشتی و نشیم نگاه پهن و بزرگ باشد . صندلی دندانپزشک باید پایه های جمع و جور داشته تا چرخ ها برای کنترل پاها و یا تخت بیمار مزاحمتی ایجاد نکند. توصیه می شود یک دندانپزشک با قد کوتاه، صندلی با محدوده تنظیم پذیری بین 16 تا 21 ا ینچ و یک شخص قد بلند محدوده 21 تا 26 اینچ را انتخاب کند از آنجا که دندانپزشکان هنگام کار عمدتا تمایل به حرکت به سمت جلو و بالا دارند، بنابراین صندلی آنها باید قابل تنظیم به سمت بالا باشد تا انحنای طبیعی کمر دندانپزشک را حفظ کند . در این حالت نیاز به نوعی از صندلی است که قسمت پشتی آن قابل تنظیم بوده به طوری که تکیه گاه کمر صندلی به خوبی با انحنای کمر دندانپزشک منطبق باشد . پشتی صندلی نباید زیاد بلند باشد تا مانعی برای انحنای طبیعی ستون فقرات ایجاد کند.
منطقی ترین طرح یونیت های دندانپزشکی:
به هر صورت ، منطقی ترین دیدگاه برای طراحی وسایل و تجهیزات دندانپزشکی با استفاده از اصول ارگونومی ، بررسی شرایط و وضعیت قرارگیری بدن دندانپزشک و نوع فعالیت های انجام شده بر روی بیمار است. عدم تعادل و تحت فشار بودن اندام تحتانی بدن و انگشتان دندانپزشک در طول انجام فعالیت هنگام طراحی وسایل باید به دقت مورد مطالعه قرار گرفته و با استفاده از روش های ارگونومی به کاهش و حذف این نوع خطرات کمک کرد. ارگونومی در دندانپزشکی عمدتاً بر روی طراحی و استقرار وسایل و تجهیزات و مهارت دندانپزشکان جهت استفاده از آنها تأکید دارد.
طراحی مطب داندانپزشکی:
مهم ترین عواملی که در طراحی مطب داندانپزشکی باید رعایت شود عبارتند از:
} تهویه هوا
} نور
} رنگ
} موسیقی
} تجهیزات
تهویه هوا:
مساله اصلی در زمینه دستگاههای تهویه هوا در مطب های دندانپزشکی توجه به مصونیت و ایمنی بیماران، پرسنل کمکی و خود متخصص دندانپزشک نسبت به هر نوع آلاینده ای که ممکن است در هوا موجود باشد است. زمانی که دندانپزشک در حال کار کردن روی دهان باز بیمار است و یا مشغول کار روی یک جراحت است. این یک امر حیاتی و الزامی است که میکروبها و باکتریهایی که در فضا پراکنده هستند و ممکن است داخل دهان بیمار، پزشک و یا روی زخم بنشینید و باعث ایجاد بیماری یا عفونت شوند را به حداقل رساند و درست در همینجاست که وجود دستگاههای تهویه هوا ضروری به نظر می رسند. همچنین عوامل دیگری نیز وجود دارند که لزوم استفاده از این ابزار را بالا می برند مثل رایحه ها و اسانس هایی که از فرآورده های مختلف تهیه شده و در دندانپزشکی استفاده می شوند. علاوه بر این خود داروها، مایعات استرلیزه و پاک کننده های مختلف دارای بوهای خاصی هستند که بطور کلی همگب بوهایی هستند که برای بیماری که به مطب مراجعه می کند نامطلوب و ناخوشایند محسوب می شوند. بنابراین کار اصلی دستگاه تهویه هوا، به دام انداختن ذرات مضر در هواست و به عنوان یکی از ابزارهای ضروری در هر مطب دندانپزشکی به شمار می آید
نور:
مساله نور و روشنایی یکی از عوامل بسیار مهم در طراحی کلیه اماکن از جمله مطب یک دندانپزشک محسوب می شود. در یک مطب باید نور به اندازه کافی باشد، بطور مناسب به همه قسمت ها توزیع شود، تمایز دید رعایت شود و رنگ مناسب نور انتخاب شود. بطور کلی عامل نور در مطب را می توان به 2 گروه نور طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد. نور طبیعی نوری است که از طریق پنجره ها و بازتاب آن تامین می شود و نور مصنوعی شامل لامپ ها و دستگاه های روشنایی می شود. نور مصنوعی در اتاق کار دندانپزشک نور LX 1000 به همراه تعداد زیادی لامپ های فلورسنت روی سقف و کنار صندلی دندانپزشک و پرژکتوربالای یونیت است که این نور می تواند به وسیله کنترل هایی که بر روی دستگاه ها موجود هست بر حسب نیاز بالا و پایین برود. اگر نور از حد استاندارد بالا تر شود باعث خارج شدن اشک از چشم بیمار و انحراف چشم ها شود. قطع ناگهانی نور و نورهای پایین تر از حد معین در مورد نورهای مستقیم می تواند برای بیمار بسیار مضر باشد، چنانچه چشم بیمار برای مدت طولانی به این نورها خیره شود، به اصطلاح چشم او سیاهی می رود و باعث ایجاد تاریکی برای مدت کوتاهی در دید وی می شود.
رنگ:
رنگ هم یکی دیگر از عوامل مهم در معماری داخلی یک مطب است. انتخاب رنگ صحیح و مناسب فضا، بسیار مهم است. برای رنگ پردازی می توان از تمامی رنگ ها استفاده کرد. علاوه بر اینکه باید به همنشینی و هماهنگی رنگ ها توجه کرد. در انتخاب رنگ باید به دو مورد زیر توجه کرد:
در حقیقت انتخاب رنگ یک بحث سلیقه ای است که به نظر طراح داخلی، کارکنان و خود دندانپزشک دارد. در محیطهای درمانی، موضوع رنگ از اهمیت بالایی برخوردار است زیراامروزه بررسی ها نشان می دهد که رنگ ها اثرات درمانی مهمی به همراه دارند. بطور کلی در یک مطب دندانپزشکی با توجه به اینکه مراجعین در سنین مختلف اغلب دچاراسترس و درد می شوند، استفاده از رنگ های ملایم می تواند به آرامش درونی آنها کمک بسزایی کند، در مورد اتاق درمان و پذیرش تفاوت نوع رنگ گرم و سرد لازم نیست بلکه می توان از یک رنگ با درجه تیرگی و روشنب مختلف استفاده کرد. استفاده از یک رنگ در هر دو مکان از این جهت حائز اهمیت است که مراجعین قبل از ورود به اتاق درمان با آن رنگ در اتاق پذیرش آشنا شده اند.
موسیقی:
مساله اضطراب در حرفه دندانپزشکی و عواقب بعدی آن موجب پدید آمدن مشکلاتی در این رشته می شود. این اضطراب در افراد می تواند بر اثر دیدن صندلی دندانپزشکی و تحریک کنندگی صدای مته دندانپزشکی یا ترس از استفراغ یا خفگی ایجاد شود. برای برطرف کردن این اضطراب در مراجعین راه های زیادی موجود است، هیپنوتیزم، تخیل هدایت شده، تمرینات آرامش بخش و مشاوره می تواند به برطرف شدن استرس و ترس کمک کند که همگی این موارد را می توان در یک مطب به مراجعین با شرایط مختلف و در سنین متفاوت ارائه داد. قرار گرفتن یونیت ها در یک وضعیت مناسب، اطمینان خاطر دادن به بیمار در حین کار و طبیعی جلوه دادن ترس بیمار می تواند این استرس را تا حد امکان پایین آورده یکی دیگر از راه های پایین آوردن این ترس استفاده از یک موسیقی ملایم و منایب در مطب است. بررسی های به عمل آمده از 121 نفر از مراجعین به دندانپزشکی حاکی از این است که بیماران با شنیدن صدای موسیقی در محیط به آرامشی نسبی دست یافته اند و استرس آنها تا حدی پایین آمده، چرا که یک موسیقی ملایم می تواند به میزان مناسبی درگیری های فرد را با محیط کاهش داده و او را از تنش و استرس های محیطی خارج و به حالت نعادل نزدیک تر کند.
تجهیزات:
ابعاد یک مطب دندانپزشکی باید به اندازه ای باشد که گنجایش صندلی چراغدار دستی و یک برانکارد را داشته باشد چرا که وجود ای ابزار جهت انتقال بیماران اورژانسی و یا ایست قلبی ضروری است. بطور کلی چنانچه موارد فوق در طراحی داخلی یک مطب مورد استفاده قرار گیرد محل مورد نظر تبدیل به محیطی مطمئن و آرامش بخش برای بیماران و اعضای پرسنل مطب خواهد شد. در راستای تامین آرامش مراجعین می توان از گیاهان طبیعی به صورت های مختلف در گوشه و کنار مطب استفاده کرد. همچنین استفاده از مجلات و کتاب های سر گرم کننده مواردی هستند که می توانند به پایین آوردن استرس و ترس بیمار کمک کنند.
منبع:
هه هه ..خوشحالم که قبول کردی بهداشت حرفه نیست
حالا این همه حرفه چرا حرفه ما؟؟؟؟؟چرا دندون؟؟؟؟؟؟؟
من که با دندون کاری نداشتم!!! حرفه ی شما دندونه؟؟؟؟؟
مطلبی که گذاشتم مربوط به ارزیابی شرایط ارگونومیکی دندانپزشکیه که یکی از"کوچیکترین" کارایی که ما مهندسای بهداشت حرفه ای میتونیم انجام بدیم.