معاینات پزشکی کارگران یکی از موارد مهم و از اساسی ترین برنامه های بهداشت حرفه ای بوده و منظور از معاینه های پزشکی ،تعیین اندازه ی سلامت کارگران ، تشخیص و درمان به هنگام بیماری ها ، برگزیدن کارگران مناسب برای شغل های گوناگون ، همسازی وضع کارگر با کاری که انجام می دهد و سرانجام جلوگیری از رخداد حوادث و پیشگیری از بیماری های شغلی و غیر شغلی است.
هدف از انجام معاینه های پزشکی در صنعت :
1. یافتن اطمینان از اینکه ، فرد برای کار مورد نظر مناسب است
۲. جستجوی اثرات احتمالی ناخوشایند کار بر سلامت فرد
مهم ترین معاینه های معمول در بهداشت حرفه ای :
1. معاینا ت پیش از استخدام
2. معاینات دوره ای
3. معاینات اختصاصی
4. معاینات به هنگام تغییر شغل
5. معاینات به هنگام باز گشت به کار
6. معاینات کارگران در زمان بیماری
7. معاینات معلولین و تعیین توان کاری آنان
معاینات پیش از استخدام :
با توجه به اینکه ، انتخاب کار ، به اندازه توان ، قابلیت ، ذوق و آمادگی کارگر بستگی دارد و برگزیدن مناسب تا حدودی زیاد سلامت کارگر را فراهم کرده و در ضمن سبب افزایش بازده کار نیز می گردد امروزه معاینه های پیش از استخدام از اهمیت بسیار برخوردار است . همخوانی رضایت بخش با کار ، به ویژه برای جوانانی که برای نخستین بار به کار مشغول می شوند بسیار مهم است . زیرا اگر در کار نخست ، همخوانی رضایت بخش به دست نیاورد ، همسازی ایشان با کارهای بعدی دچار اشکال خواهد شد .
مهم ترین هدف های معاینه های پزشکی پیش از استخدام :
1. تعیین استعداد و قابلیت های فرد برای کار مورد نظر
2. تشخیص بیماری ها و درمان آنها
3. حفظ سلامت دیگر کارگران
4. تعیین بیماری ها و نواقص پیشین متقاضی و ثبت در پرونده پزشکی
5. کشف بیماری های سرایت کننده کارگر و جلوگیری از پخش آنها
6. تعین لزوم دفعات و فاصله های معاینه های بعدی
مراحل معاینه های پیش از استخدام :
الف - شرح حال متقاضی : شامل پیشینه فردی ، بیماری های پیشین ، ناراحتی های عصبی و روانی ، اعتیاد و...
ب - معاینه بدنی:شامل معاینه های عمومی دستگاه های قلب و عروق ، شش ، اعصاب ، کلیه ، چشم و گوش وغیره
ج – بررسی های آزمایشگاهی : در برخی زمان ها لازم است از داوطلب آزمایش هایی مانند آزمایش خون ، اندازه قند ادرار ، آزمایش اعتیاد ، پرتو نگاری از شش و ستون فقرات و نوار قلب انجام پذیرد .
معاینه های دوره ای و هدف های آن :
معایناتی هستند که در دوره های زمانی خاص با فاصله های معین جهت نیل به اهداف زیر صورت می گیرد :
1. تشخیص زود رس بیماری ها و عوارض ناشی از کار
2. درمان به هنگام و جلو گیری از بیماری های شغلی
3. پیشنهاد برای تغییر شغل و یا محدود ساختن کار کارگران بیمار
4. جلوگیری از انتقال و پخش بیماری های واگیر
5. پیشگیری از بروز بیماری های حرفه ای در افرادی که کار همانند دارند
6. بررسی اثرات عوامل زیان آور محیط کار بر روی کارگران
7. ارزشیابی روش های پیشگیری و ایمنی
فاصله ی زمانی انجام معاینه های دوره ای به گونه ی کار ، موادی که کارگر با آن تماس دارد و سن کارگر بستگی دارد برای نمونه کارگران در معادن زغال سنگ هر سه تا شش ماه یک بار ، در معادن ذوب فلز هر سه ماه یک بار و کارگرانی که با بخار های سرب در تماسند هر پانزده روز یک بار باید معاینه شوند اما اگر منظور از انجام این معاینه ها تنها بررسی سلامت کارگر است ، این فاصله یک سال در نظر گرفته میشود .
معاینه های اختصاصی :
• معاینه های اختصاصی کارگران شغل های سخت و زیان آور
• معاینه های پزشکی جوانان و زنان
• معاینه های پزشکی مدیران
• معاینه ها در برابر درخواست
• معاینه های پیش از باز نشستگی
معاینه های پزشکی هنگام تغییر شغل :
چون در معاینه های پیش از استخدام هر کارگر برای کاری مشخص برگزیده شده و صلاحیت او تایید می شود ، به یک بار دیگر برای شغل مورد نظر نیز معاینه گردد.
معاینه های هنگام آغاز دوباره کار :
هرگاه به علل گوناگون مانند مرخصی دراز مدت ترک شغل و بیماری و حوادث ، کار گر مدتی زیاد از محیط کار دور باشد بایسته است پیش از آغاز دوباره ی کار از او معاینه ای انجام شود زیرا ممکن است در این مدت شرایط جسمانی او ، با شرایط لازم برای کار مغایرت پیدا کرده و دیگر شخص برای آن کار مناسب نباشد
معاینه های کارگران در زمان بیماری :
پزشک طب کار موظف است که کارگر بیمار و یا آسیب دیده را در مدت درمان و بستری تا بهبود کامل و بازگشت دوباره به کار مراقبت کند .
معاینه های پزشکی معلولین و تعیین توان کاری آنان :
با توجه به اینکه افراد معلول جزء اجتماع بوده و باید در رفاه کامل باشند بایسته است با توجه به توانایی های انان کاری درخور برای آنان در نظر گرفته شود و در امر واگذاری کار به آنان باید نکات زیر را رعایت کرد
1. معاینه دقیق برای ارزیابی توانایی های جسمی و روانی آنان
2. استفاده از وسایل گوناکون درمانی و روش های توان بخشی برای ترمیم آسیب ها و کاهش نقص اندام آنان
3. در آختیار قرار دادن وسایلی که توتن کاری آنان را افزایش دهد
4. واگذاری کار جدید به معلولین ناشی از کار که به اندام از دست رفته نیاز ندارد